Z Adamem Fotkiem – Ekspertem ds. Badań, J.S. Hamilton Poland Sp. z o.o. rozmawia Katarzyna Salomon
Rośnie popularność przetworów mięsnych pakowanych w puszki i słoiki. Czy ten sposób przechowywania jest bezpieczny dla konsumentów i dlaczego?
Każdy sposób pakowania żywności jest bezpieczny, warunkiem jest jednak przestrzeganie przepisów prawa i odpowiednich wymagań.
Szkło jest jednym z najstarszych materiałów używanych do przechowywania. Jakie są jego najważniejsze zalety i wady?
Podstawową zaletą szkła jest jego chemiczna neutralność. Szkło, jako materiał pochodzenia mineralnego, nieorganicznego i równocześnie materiał przetwarzany w bardzo wysokich temperaturach, jest pozbawiony czynników chemicznych, które mogą występować w lakierach czy tworzywach sztucznych. Biorąc więc pod uwagę ekopodejście i ekozdrowie, można powiedzieć, że jest to materiał najbardziej neutralny. Posiada jednak jednocześnie bardzo poważne wady, które powodują, że szkło nigdy nie stanie się wiodącym materiałem opakowaniowym. Powody tego stanu rzeczy są dwa, pierwszy z nich to waga opakowań szklanych. Niestety, szkło jest materiałem bardzo ciężkim, dla porównania – butelka z tworzywa sztucznego o objętości 1,5 litra waży do 50 g, natomiast taka sama butelka szklana co najmniej dwadzieścia razy więcej. Kolejną wadą jest jego kruchość i tłukliwość. Problem stanowi także wykrywalność pokruszonego szkła w produktach spożywczych. Konieczne jest do tego stosowanie kamer z funkcją rentgena, a to może stanowić spore utrudnienie. Należy pamiętać, że nawet odrobina szkła jest w stanie spowodować duże szkody zdrowotne – poranić przełyk czy jamę ustną. Z tego właśnie powodu szkło nie jest lubiane jako materiał opakowaniowy. Eliminuje się je wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, a tam, gdzie jest stosowane, dokłada się wszelkich starań i bardzo mocno pilnuje, aby jego odłamki nie dostały się do produktu spożywczego.
Co Pan sądzi o opakowaniach metalowych?
Opakowania metalowe są bardzo dobrymi opakowaniami jeżeli chodzi o ich trwałość fizyczną czy mechaniczną. Z tego też powodu konserwy stosowane są wszędzie tam, gdzie potrzebna jest dodatkowa ochrona. Ogromną zaletą jest to, że opakowania metalowe doskonale nadają się do sterylizacji i wszelkich procesów obróbki termicznej. Z tego też względu wykorzystywane są przy produkcji konserw oraz produktów spożywczych wymagających utrwalania termicznego. Wadą, podobnie jak w przypadku szkła, jest również ich waga. Nie są może tak ciężkie, ale mimo wszystko, waga jest znacząca. Problemem jest również to, że nie można wyeksponować produktu spożywczego wizualnie – nie istnieją przezroczyste opakowania metalowe. W przypadku niektórych produktów może być to niekorzystne. Z drugiej strony, opakowania metalowe kojarzą się klientom z wyrobami ekskluzywnymi, jak na przykład kawa. Sprzedawana w estetycznym, tłoczonym opakowaniu metalowym postrzegana jest przez konsumentów jako produkt wyjątkowy.
Jakie są najważniejsze wymagania dla tych materiałów?
Wszystkie rodzaje opakowań, zarówno szklane, jak i metalowe muszą spełniać podstawowe rozporządzenie 1935/2004. W przypadku opakowań szklanych wydano dwie dyrektywy mówiące o uwalnianiu kadmu i ołowiu. Trwają prace nad dopisaniem do listy kobaltu. Jeśli chodzi natomiast o opakowania metalowe, musimy wyraźnie odróżnić lakierowane w środku opakowania metalowe, które stanowią większość wykorzystywanych opakowań od czysto metalowych nie zawierających wewnątrz lakieru czy powłoki organicznej, a jedynie powłokę z cyny. W przypadku lakierowanych opakowań metalowych należy sprawdzić migrację lakieru. Jeżeli badana migracja powłoki wewnętrznej opakowania metalowego spełnia wymagania prawne, to jest ono bezpieczne.
Czy opakowania takie jak puszki i słoiki są bezpieczne?
Każde opakowanie jest bezpieczne, jeżeli spełnia wszystkie wymagania, natomiast każde może być groźne, jeśli jest produkowane bez kontroli. Na przykład opakowanie szklane może zostać wyprodukowane ze stłuczki czy szkła ołowianego. W ten sposób do neutralnego chemicznie szkła może dostać się ołów, który będzie migrować do produktu spożywczego. Nie jest to więc kwestią tego, co produkujemy, istotne jest, w jaki sposób to robimy, jakich użyto surowców i czy nad procesem istnieje nadzór wewnętrzny systemu jakości.
Na co przed wszystkim powinniśmy zwracać uwagę?
Jako producenci powinniśmy przede wszystkim pilnować dokumentacji. Mamy obowiązek wymagać od dostawców opakowań szklanych czy metalowych deklaracji zgodności, w której producenci opakowań zapewniają ich bezpieczeństwo.
Co to znaczy dobre opakowanie – czy puszki oraz słoiki mogą spełniać te warunki?
Tak, jak najbardziej. Oczywiście z uwzględnieniem zalet i wad o których mówiłem wcześniej. Każde opakowanie jest dobre jeżeli spełnia wymagania prawne oraz oczekiwania odbiorców.
Czy są one wystarczającym sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa przechowywanym produktom?
Tak. Akurat oba typy opakowań, szczególnie konserwy, są w stanie wytrzymać bardzo trudne warunki klimatyczne oraz stan wysokiego zagrożenia mikrobiologicznego. W związku z tym, używane są wszędzie tam, gdzie produkt spożywczy wymaga ekstremalnej trwałości i odporności opakowań.
Jaki wpływ na żywność może mieć niewłaściwy sposób pakowania?
Niewłaściwy sposób pakowania grozi przede wszystkim utratą czystości mikrobiologicznej produktu spożywczego, a co za tym idzie spowodowaniem ryzyka zdrowotnego dla konsumentów. Konsekwencją jest też nietrwałość produktu spożywczego i jego psucie się szybsze niż to było pierwotnie zakładane przez producenta żywności. Myślę, że dobrym przykładem może być zastosowanie opakowania o niewłaściwej przenikalności dla pary wodnej lub tlenu – stosujemy w danym produkcie spożywczym atmosferę modyfikowaną MAP po czym opakowanie zaczyna przepuszczać powietrze. W tym momencie cała zastosowana ochrona w postaci atmosfery modyfikowanej staje się bezcelowa z powodu zastosowania niewłaściwego opakowania.
Dziękuję za rozmowę.