Z dr Marzeną Hunder-Kukier i Martyną Kajzerek z Fundacji Climate Strategies Poland rozmawia Katarzyna Salomon
Redukcja emisji gazów cieplarnianych w branży przetwórczej to wyzwanie, jednak działania proklimatyczne rozplanowane w czasie i traktowane jako proces nie mogą być pozbawione ambitnie zdefiniowanych celów. Temat wpływu produkcji zwierzęcej na środowisku jest bardzo szeroki, my w tej rozmowie chcielibyśmy się skupić na kontekście śladu węglowego, ale nie można pominąć tematu zużycia wody i przetwórstwa odpadów produkcyjnych w całościowej analizie wpływu produkcji zwierzęcej na środowisko. Produkcja zwierzęca, obejmująca chów i hodowlę zwierząt, jest w Polsce prowadzona w dwóch zasadniczych kierunkach: mleczarskim (chów bydła) oraz mięsnym (trzody chlewnej, drobiu, a także bydła). Rolnictwo, stanowiące dostawcę zarówno produktów zwierzęcych, jak i składników pasz dla zwierząt, ma złożony wpływ na emisje gazów cieplarnianych. Z jednej strony uprawy rolne wiążą się z koniecznością produkowania/składowania i aplikowania nawozów oraz przeprowadzania rozmaitych zabiegów rolnicznych (orka, bronowanie, siew itd), co powoduje emisje gazów cieplarnianych. Z drugiej strony uprawa roślin wiąże się z asymilacją związków azotu w roślinach. Chów i hodowla zwierząt powoduje emisje gazów cieplarnianych związane z oddychaniem zwierząt, fermentacją jelitową z przewodów pokarmowych przeżuwaczy. Emisje gazów cieplarnianych z produkcji zwierzęcej to nie tylko emisje gazów cieplarnianych z uprawy roślin i hodowli zwierząt. To także emisje GHG z przetwórstwa surowców rolniczych, transportu gotowych wyrobów mleczarskich albo mięsnych.
Występują znaczne różnice w wydajności i związanej z nią emisji gazów cieplarnianych zarówno w obrębie systemów inwentarskich jak i poza nimi. Trzoda chlewna oraz drób najwyższe emisje gazów cieplarnianych notuje z etapu przygotowania oraz transportu pasz, a także produkcji nawozów, przetwarzania produktów z upraw, prac polowych (jedna trzecia wszystkich emisji w cyklu życia wyrobów mięsnych z trzody chlewnej oraz drobiu2, 3). Najwyższe emisje w cyklu życia wyrobów z bydła przypadają na fermentację jelitową zwierząt4. Emisje z innych etapów zaprezentowano na wykresach.
Emisje gazów cieplarnianych zależą także od rodzaju zwierzęcia – najwyższe towarzyszą produktom z przeżuwaczy, podane w [kgCO2-eq/kg białka]: mięso bawole: 404, wołowina: 295; mięso małych przeżuwaczy: 201; mleko bydlęce: 87; wieprzowina: 55, jajka kurze: 31; mięso z kurczaka: 35.
Jakie są najważniejsze powody, dla których zakłady mięsne podejmują działania dotyczące ograniczania gazów cieplarnianych w produkcji zwierzęcej?
Coraz więcej firm, również z branży spożywczej i przetwórczej liczy ślad węglowy produktów i organizacji, pracuje nad strategiami redukcji. Widzimy to rosnące zainteresowanie na co dzień, w dyskusjach z partnerami. Powodów podejmowania takich działań jest wiele, z jednej strony zwiększa się presja regulacyjna na raportowanie w tym zakresie, z drugiej – coraz częściej oczekują go partnerzy biznesowi i odbiorcy produktów powstających w ramach łańcuchów dostaw, a także instytucje finansowe, czy inwestorzy. Coraz wyraźniej słyszalny jest też głos konsumentów i ich preferencje dla produktów ekologicznych, albo bardziej przyjaznych dla środowiska. Jednocześnie jednak głównym argumentem dla podejmowania działań redukcyjnych, którego nie można tracić z oczu powinna być chęć ograniczania zmiany klimatu i naszego wpływu na ocieplanie atmosfery. W tym kontekście zakłady mięsne muszą się zmierzyć z faktem, że dziś naukowcy rekomendują ograniczenie spożycia mięsa jako jeden z najskuteczniejszych sposobów na spowolnienie globalnego ocieplenia.
Na popularności będą zyskiwać zamienniki mięsa. Ten trend niewątpliwie wpłynie na całość branży, a jakość i ograniczanie emisyjności produktów będą dźwigniami budowania konkurencyjności. Szczegółowo opisujemy zarówno motywacje firm , kontekst regulacyjno-biznesowy, jak i ścieżki budowania strategii proklimatycznej firmy w przygotowanym przez nas raporcie „Lepiej późno niż później. Redukcja śladu węglowego a konkurencyjność klimatyczna polskich firm”
Jakie rozwiązania branża mięsna wdraża w walce o lepszy klimat?
Szukając dostępnych rozwiązań warto spojrzeć na liderów branży, wśród obszarów zmian można wskazać przykładowo: poprawę produktywności czy intensyfikację wykorzystania zasobów. Przykładowo, rozwiązania, które pozwoliły znacznie ograniczyć emisje GHG w cyklu życia wyrobów wieprzowych produkowanych przez firmę Goodvalley5:
– Kompleksowe podejście „od pola do plastra szynki”: uprawiają pola, produkują pasze, prowadzą chów trzody chlewnej i przygotowują produkty mięsne – co zapewnia im kontrolę na każdym etapie w całym łańcuchu produkcji wyrobów z wieprzowiny,
– Dostosowanie zabiegów rolniczych do jakości pól: opryski środkami ochrony roślin (pestycydy/herbicydy) dostosowane do jakości gleb i rodzaju prowadzonej uprawy;
– Ograniczenie transportu: własne lokalizacje rozmieszczone w niedalekiej odległości, optymalizacja tras maszyn rolniczych na polu,
– Własne nawozy organiczne: wykorzystywanie przefermentowanej w biogazowniach gnojowicy świńskiej od własnej trzody chlewnej-nawozy aplikowane powierzchniowo do gleby za pomocą węży;
– Pakowanie wyrobów własnych w „mono PET” (plastykowe opakowania wykonane w 100% z materiałów pochodzących z recyklingu – też nadają się w 100% recyklingu);
Przygotowując strategię redukcji trzeba pamiętać, że działania redukcyjne to proces. Warto go zaplanować ambitnie i realizować z determinacją, regularnie sprawdzając efekty i skuteczność wprowadzanych rozwiązań.
Literatura:
- Fundacja Climate Startegies Poland zajmuje się liczeniem śladu węglowego, budowaniem strategii emisji i edukacją klimatyczną dla firm i samorządów. www.climatestrategies.pl
- FAO Greenhouse gas emissions from pig and chicken supply. A global life cycle assessment. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome
- FAO Greenhouse gas emissions from the dairy sector– A global life cycle assessment. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome
- Opio, C., Gerber, P., Mottet, A., Falcucci, A., Tempio, G., MacLeod, M., Vellinga, T., Henderson, B. & Steinfeld, H. 2013. Greenhouse gas emissions from ruminant supply chains – A global life cycle assessment. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome
- Goodvalley, Raport Zrównoważonego Rozwoju 2020 goodvalley_sustainability-report_wers4_01-07-2021.pdf