Z Łukaszem Broniewskim – współzałożycielem Fundacji Climate Strategies Poland rozmawia Katarzyna Salomon
W jaki sposób produkcja zwierzęca wpływa na środowisko?
W Fundacji Climate Strategies Poland zajmujemy się przede wszystkim ograniczaniem emisji gazów cieplarnianych przedsiębiorstw z różnych branży, w tym mięsnej. W praktyce oznacza to, że pomagamy szczegółowo obliczyć ślad węglowy firmy lub produktu, a następnie wspieramy firmę w stworzeniu strategii redukcji, czy dekarbonizacji. Nasze doświadczenia, a także liczne raporty pokazują, że produkcja zwierzęca w znacznym stopniu wpływa na środowisko naturalne, i to na wielu różnych płaszczyznach, choć to ta dotycząca emisji jest w centrum naszych zainteresowań. Zwierzęta hodowlane są bowiem jednym z głównych źródeł emisji gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla, metan oraz – pośrednio – także podtlenek azotu. Warto pamiętać, że zarówno dwie ostatnie substancje mają wielokrotnie większy wpływ na globalne ocieplenie niż sam dwutlenek węgla. Wspomniane emisje pochodzą zarówno z procesów trawiennych u zwierząt, jak i związanych z produkcją i transportem pasz oraz odpadów. Generalnie sektor rolny odpowiada za około 8 procent polskich emisji. Spodziewamy się jednak, że emisje związane z produkcją energii elektrycznej w Polsce będą w najbliższych latach szybko spadać, a to sprawi, że procentowy udział rolnictwa będzie dynamicznie rósł. Pozostałe aspekty środowiskowe, na które wpływa produkcja zwierzęca, to m.in.: zużycie wody, wylesianie oraz zanieczyszczenie wód i gleby.
Produkcja zwierzęca wymaga bowiem znacznych ilości wody na różnych etapach, a w wielu częściach świata poszerzanie areałów pod hodowlę zwierząt odbywa się kosztem wylesiania, co prowadzi do utraty bioróżnorodności, degradacji siedlisk i emisji dodatkowego dwutlenku węgla do atmosfery. Z kolei nadmierna ilość nawozów i środków chemicznych stosowanych w produkcji pasz i hodowli zwierząt może prowadzić do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz degradacji gleby.
W jaki sposób można ograniczać negatywny wpływ produkcji zwierzęcej na środowisko?
Na szczęście branża może ograniczać ten wpływ na wiele sposobów. Przede wszystkim i w pierwszej kolejności należy wdrażać projekty z zakresu efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii, co się dodatkowo firmom nad wyraz opłaca. Optymalizacja zużycia energii w obiektach hodowlanych oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, takich jak energia słoneczna czy wiatrowa, mogą jednocześnie znacząco zmniejszyć wpływ produkcji zwierzęcej na emisje gazów cieplarnianych i przełożyć się na istotne oszczędności. Skuteczne zarządzanie odchodami zwierzęcymi może z kolei pomóc w zmniejszeniu zanieczyszczenia wód i gleb oraz ograniczyć te biogenne emisje gazów cieplarnianych. Technologie, takie jak biogazownie, mogą przetwarzać odchody zwierzęce na energię cieplną i elektryczną.
Jakie są najważniejsze powody, dla których zakłady mięsne podejmują działania dotyczące ograniczania gazów cieplarnianych w produkcji zwierzęcej?
Czynników, które determinują decyzje polskich firm, w tym zakładów mięsnych, aby zająć się tematem wpływu ich działalności na klimat jest kilka. Przeważnie pierwszym skojarzeniem są kwestie regulacyjne, choć one akurat są jeszcze przed nami. Już niebawem, za rok obrotowy 2024, duże firmy będą musiały sporządzić obowiązkowe raporty ESG (w których największym komponentem będą właśnie kwestie klimatyczne). Jest to zatem nieodległa, ale jednak nadal przyszłość. To, co motywuje firmy w tej chwili, to przede wszystkim oczekiwania sieci handlowych, instytucji finansowych oraz konsumentów. Dla sieci handlowych temat klimatu w ostatnich latach stał się tematem strategicznym. Te, często globalne korporacje, konieczność ograniczania emisji mają wpisaną w istniejące od wielu lat ogólne strategiczne cele redukcji. Dzieli się je na redukcje w operacjach własnych, które są w takich organizacjach duże, ale nie dominujące, a także Zakres 3, czyli cały łańcuch wartości przedsiębiorstwa. W ramach tej inwentaryzacji największą pozycję stanowi emisyjność wytworzenia sprzedawanych produktów. Dlatego większość sieci handlowych obecnych w Polsce podjęła już działania wzywające swoich dostawców do zajęcia się tematem. Niektóre z nich przystąpiły do inicjatywy Science Based Targets, czyli Naukowych Celów Klimatycznych, i tego samego oczekują także od swoich dostawców. W USA sieć Walmart już w 2015 roku zainicjowała wielki projekt platformy współpracy z dostawcami o nazwie Project Gigatone. Każda z wiodących sieci handlowych ma i wdraża, lub właśnie przygotowuje modele angażowania swoich dostawców w redukcję ich śladu węglowego. Drugim z czynników są oczekiwania instytucji finansowych. Na emisyjność portfeli inwestycyjnych banków i funduszy inwestycyjnych składa się suma emisji podmiotów, w które zainwestowały lub udzieliły finansowania. Oznacza to, że duzi emitenci już teraz mają coraz większy problem z uzyskaniem korzystnego finansowania. Z kolei firmy, które są w stanie wykazać swoje pozytywne zaangażowanie w kwestie klimatyczne (od inwentaryzacji emisji po wdrażanie skutecznych działań redukcyjnych), mogą liczyć na preferencyjne warunki kredytowania. W końcu zmieniają się także nawyki konsumentów. Co prawda w Polsce, proces ten nie przebiega tak szybko jak w Europie Zachodniej, to jednak nawet tu spadek konsumpcji mięsa i jego przetworów jest wyraźny. Motywacje konsumentów są często związane z wpływem produkcji mięsa na klimat, dlatego niektórzy producenci starają się wykazać swoją szczególną wrażliwość w tej kwestii i podejmowane inicjatywy. Żeby skutecznie odpowiadać na te wyzwania, zawsze pierwszym krokiem powinna by inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych, czyli policzenie śladu węglowego firmy. W Fundacji Climate Strategies Poland uznaliśmy że pora aktywnie wesprzeć polskie firmy w tej globalnej konkurencji. Zdecydowaliśmy się podzielić naszą wiedzą i doświadczeniem w zakresie liczenia śladu węglowego. Przygotowaliśmy bezpłatne narzędzie, a w zasadzie cały program edukacyjny i narzędzie, które pozwolą polskim firmom samodzielnie policzyć swój ślad węglowy, przeanalizować lewary redukcji emisji i wdrożyć roadmapę na ścieżce do dekarbonizacji. Wierzymy, że jest to pozytywistyczny wymiar patriotyzmu gospodarczego – czyli budowania nowoczesnej gospodarki, przygotowanej na wyzwania zmieniającego się świata. Narzędzie jest dostępne na stronie: https://climatestrategiespoland.pl/oblicz-slad-weglowy/
Czy redukcja emisji gazów cieplarnianych w branży przetwórczej jest możliwa?
Redukcja emisji gazów cieplarnianych jest możliwa w każdej branży, choć ta w szeroko rozumianej branży rolnej wymagać będzie systemowych zmian i zaangażowania zarówno ze strony producentów, jak i konsumentów. Oto kilka sposobów, jak branża przetwórstwa mięsnego może ograniczyć swoje emisje:
Źródła energii odnawialnej: przemysł mięsny może ograniczać swoje emisje poprzez przechodzenie na odnawialne źródła energii, takie jak energia słoneczna, wiatrowa czy biogaz. Inwestycje w instalacje fotowoltaiczne lub wiatrowe mogą dostarczać czystą energię do zakładów przetwórstwa mięsnego.
Efektywność energetyczna: przetwórstwo mięsne może zmniejszać swoje emisje poprzez poprawę efektywności energetycznej w zakładach produkcyjnych. Możliwe działania obejmują modernizację infrastruktury, inwestycje w bardziej efektywne technologie chłodnicze, oświetlenie LED oraz optymalizację procesów produkcyjnych.
Utylizacja i recykling: odpady generowane przez branżę przetwórstwa mięsnego, takie jak resztki żywności, mogą być przetwarzane i wykorzystywane w celu wytwarzania biogazu lub nawozów organicznych. Takie rozwiązania pozwalają na ograniczenie emisji metanu i zmniejszenie obciążenia środowiska.
Zrównoważone zarządzanie wodą: branża przetwórstwa mięsnego zużywa duże ilości wody, zarówno do procesów produkcyjnych, jak i do mycia urządzeń. Zastosowanie efektywnych systemów oczyszczania i ponownego wykorzystywania wody oraz minimalizacja strat wody może zmniejszyć negatywny wpływ na zasoby wodne.
Optymalizacja logistyki: efektywne planowanie tras transportu, wykorzystanie pojazdów o niskiej emisji oraz minimalizacja dystansu między dostawcami a zakładami produkcyjnymi mogą zmniejszyć emisje związane z transportem.
Dywersyfikacja oferty: branża przetwórstwa mięsnego może rozważyć wprowadzenie do swojej oferty alternatywnych produktów, takich jak roślinne zamienniki mięsa. Dywersyfikacja oferty może pomóc w zmniejszeniu zapotrzebowania na tradycyjne mięso i przyczynić się do obniżenia emisji gazów cieplarnianych.
Wprowadzenie tych rozwiązań wymaga współpracy producentów, inwestycji w nowe technologie i innowacje, a także wzrostu świadomości konsumentów i ich gotowości do wybierania bardziej zrównoważonych opcji żywieniowych.
W jaki sposób przygotować strategię redukcji, aby była najbardziej efektywna?
Strategię redukcji emisji poprzedzamy inwentaryzacją, czyli wspomnianym już policzeniem śladu węglowego przedsiębiorstwa lub produktu. Dzięki temu jesteśmy w stanie wskazać tzw. hot-spoty, czyli te obszary lub procesy, które są najbardziej emisyjne. Przygotowanie efektywnej strategii redukcji emisji gazów cieplarnianych wymaga przemyślanego podejścia i uwzględnienia wielu czynników. Oto kilka kroków, które mogą pomóc w opracowaniu skutecznej strategii:
Analiza emisji: przeprowadzenie szczegółowej analizy emisji gazów cieplarnianych związanych z działalnością. Pozwala na zidentyfikowanie głównych źródeł emisji, takich jak procesy produkcyjne, transport, zużycie energii czy zarządzanie odpadami. Pozwala na skoncentrowanie się na obszarach, gdzie można osiągnąć największe redukcje.
Wytyczenie celów: określenie konkretnych celów redukcji emisji gazów cieplarnianych, które są mierzalne, osiągalne i zgodne z zasadami naukowymi. Cele powinny być dostosowane do specyfiki branży, uwzględniać jej rozmiar, skalę działalności oraz globalne cele klimatyczne, takie jak Porozumienie Paryskie.
Zidentyfikowanie priorytetów: wskazanie działań, które mogą przynieść największe korzyści w redukcji emisji gazów cieplarnianych. Skupienie się na obszarach, gdzie istnieje największy potencjał poprawy efektywności, zastosowania odnawialnych źródeł energii, zmniejszenia marnotrawstwa i zwiększenia efektywności procesów.
Inwestycje w technologie i innowacje: wprowadzanie nowoczesnych technologii, takich jak efektywne systemy chłodnicze, energia odnawialna czy inteligentne zarządzanie energią, może przynieść znaczne korzyści.
Wprowadzenie zmiany w zarządzaniu: skuteczna strategia wymaga zaangażowania zarządzania na różnych poziomach. Konieczne jest wsparcie władz firmy, budowanie świadomości i akceptacji dla działań redukcyjnych, a także zintegrowanie celów klimatycznych z celami biznesowymi i zarządzanie procesem wdrażania strategii.
Monitorowanie postępów i raportowanie: wdrożenie strategii redukcji emisji gazów cieplarnianych wymaga monitorowania postępów i regularnego raportowania.
Zaangażowanie interesariuszy: ważne jest włączenie interesariuszy, takich jak pracownicy, dostawcy, klienci i społeczność lokalna, do procesu redukcji emisji. Jak to zrobić? Budować partnerstwa, komunikować cele i postępy, a także zachęcać do udziału w inicjatywach związanych z zrównoważonym rozwojem.
Edukacja i świadomość: należy zwiększać świadomość wśród pracowników i klientów na temat znaczenia redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz promować proekologiczne zachowania. Jest wiele do zrobienia w zakresie edukacji, szkoleń i kampanii informacyjnych, które prowadzą do zmiany postaw i działań.
Ważne jest, aby strategia redukcji emisji była elastyczna i dostosowana do zmieniających się warunków i postępów technologicznych. Należy regularnie przeglądać strategię, dokonując jej aktualizacji i udoskonaleń, w celu osiągnięcia jak największych korzyści dla środowiska.
Fundacja Climate Strategies Poland wspiera firmy w realizacji wszystkich etapów strategii klimatycznych – od edukacji i liczenia śladu węglowego organizacji czy produktów, przez przygotowywanie strategii dekarbonizacji, aż po raportowanie do CDP/SBTi, czy skuteczną komunikację klimatyczną, aby unikać ryzyka greenwashingu.
Fundacja Climate Strategies Poland powstała, żeby edukować na temat redukcji śladu węglowego i środowiskowego, wspierać firmy, samorządy i organizacje w budowaniu świadomości środowiskowej i strategii redukcji emisji.
Łukasz Broniewski
Współzałożyciel Fundacji Climate Strategies Poland. Doświadczony doradca, który przez wiele lat współpracował z polskim rządem i instytucjami europejskim. Były członek gabinetu Przewodniczącego Rady Europejskiej. Wcześniej Szef Gabinetu Politycznego Prezesa Rady Ministrów. Doradzał w zakresie strategii, komunikacji, public policy i stosunków międzynarodowych. Kierował polską edycją największego europejskiego programu dla młodzieży EYCA. W Fundacji odpowiada za projekty liczenia śladu węglowego i strategie offsetowania oraz współpracę z samorządami i instytucjami europejskimi. Absolwent Executive MBA na Aix-Marseille Graduate School of Management.