Rynek karm dla zwierząt domowych (pet food) stanowi jeden z najbardziej dynamicznie rozwijających się segmentów przemysłu rolno-spożywczego w Europie. W ostatnich latach obserwuje się nie tylko wzrost wolumenu sprzedaży, ale również znaczącą transformację w zakresie oczekiwań konsumentów oraz wymagań regulacyjnych. Karmienie zwierząt domowych przestaje być wyłącznie kwestią praktyczną, a coraz częściej staje się obszarem, w którym spotykają się wartości etyczne, środowiskowe i zdrowotne.
W kontekście ESG branża ta nabiera szczególnego znaczenia. Produkcja karm dla zwierząt wymaga bowiem ogromnych nakładów surowcowych, generuje ślad węglowy oraz wiąże się z wyzwaniami społecznymi i etycznymi. Jednocześnie sektor ten podlega rygorystycznym regulacjom prawnym, które w wielu przypadkach stanowią fundament wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju.
Regulacje prawne w obszarze pet food
Produkcja i dystrybucja karm dla zwierząt w Unii Europejskiej opiera się na solidnym fundamencie prawnym. Do najważniejszych aktów normatywnych należą:
– Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 ustanawiające ogólne zasady prawa żywnościowego, w tym odpowiedzialność producenta za bezpieczeństwo produktu.
– Rozporządzenie (WE) nr 183/2005 nakładające obowiązek wdrożenia systemu HACCP oraz utrzymywania wysokich standardów higieny w produkcji pasz i karm.
– Rozporządzenia 1069/2009 i 142/2011 dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, które są szeroko stosowane w produkcji karm, a jednocześnie stanowią obszar ryzyka epidemiologicznego.
– Rozporządzenie (WE) nr 767/2009 regulujące etykietowanie karm, co bezpośrednio przekłada się na transparentność i rzetelność komunikacji z konsumentami.
– Rozporządzenie 2023/2419 wprowadzające możliwość oznakowania karm jako ekologicznych, pod warunkiem spełnienia restrykcyjnych kryteriów (m.in. 95% składników rolnych pochodzenia ekologicznego).
– Dyrektywa 2002/32/WE ustalająca dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń w paszach, co chroni konsumentów i zwierzęta przed szkodliwymi substancjami.
Warto podkreślić, że ramy prawne dotyczą nie tylko samego produktu końcowego, ale obejmują cały łańcuch wartości – od pozyskiwania surowców, przez procesy produkcji, aż po dystrybucję i sprzedaż.
ESG w kontekście sektora pet food. Wyzwania środowiskowe
Aspekt środowiskowy w produkcji karm dla zwierząt domowych należy uznać za jeden z kluczowych obszarów oceny zrównoważonego rozwoju w tym sektorze. Tradycyjny model wytwarzania karm opiera się w dużej mierze na wykorzystaniu białka pochodzenia zwierzęcego, którego produkcja generuje znaczny ślad węglowy oraz wysokie zużycie zasobów naturalnych, w tym wody i energii. Z tego względu coraz większego znaczenia nabierają poszukiwania alternatywnych źródeł białka, takich jak owady, rośliny strączkowe czy algi. Badania wskazują, iż substytucja białek konwencjonalnych białkiem alternatywnym pozwala nie tylko na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, lecz także na poprawę efektywności wykorzystania surowców w całym łańcuchu dostaw.
Kolejnym istotnym obszarem pozostaje gospodarka odpadami oraz problematyka opakowań. Wdrażanie opakowań biodegradowalnych oraz w pełni nadających się do recyklingu wpisuje się w założenia gospodarki o obiegu zamkniętym i jest zgodne z unijną strategią ograniczania odpadów opakowaniowych. Z kolei aspekty związane z transportem i logistyką odgrywają znaczącą rolę w redukcji emisji w całym cyklu życia produktu. Rozwój zrównoważonej logistyki, opartej m.in. na optymalizacji tras, wykorzystaniu transportu niskoemisyjnego czy digitalizacji procesów, stanowi narzędzie wspierające cele klimatyczne branży.
Działania te wpisują się w ramy Europejskiego Zielonego Ładu, którego nadrzędnym celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. i znaczące ograniczenie emisji w sektorze rolno-spożywczym. Implementacja rozwiązań środowiskowych w przemyśle pet food stanowi zatem nie tylko odpowiedź na wymogi regulacyjne, lecz także strategiczny kierunek rozwoju, który pozwala zwiększyć odporność sektora na ryzyka klimatyczne i regulacyjne oraz budować jego konkurencyjność w długiej perspektywie.
Wymiar społeczny i konsumencki
Obszar społeczny w branży karm dla zwierząt domowych obejmuje szeroki wachlarz zagadnień związanych z bezpieczeństwem produktu, odpowiedzialnością wobec interesariuszy oraz etycznym prowadzeniem działalności gospodarczej. W pierwszej kolejności wskazać należy na konieczność zapewnienia rzetelnych i przejrzystych informacji o produkcie. Regulacje prawne, w szczególności Rozporządzenie (WE) nr 767/2009, nakładają na producentów obowiązek prawidłowego etykietowania karm, co ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa zwierząt i ich właścicieli. Transparentność etykietowania nie tylko buduje zaufanie konsumenckie, lecz także minimalizuje ryzyko wystąpienia praktyk wprowadzających w błąd, takich jak „greenwashing”.
Drugim istotnym elementem jest kwestia dobrostanu zwierząt i odpowiedzialnego pozyskiwania surowców. Coraz więcej konsumentów zwraca uwagę na etyczne aspekty produkcji, w tym sposób hodowli zwierząt przeznaczonych na surowce białkowe, ograniczanie cierpienia oraz zapewnianie odpowiednich standardów weterynaryjnych. Z tego względu przedsiębiorstwa, które implementują w swoich łańcuchach dostaw standardy dobrostanu zwierząt, uzyskują przewagę reputacyjną i odpowiadają na rosnące oczekiwania rynku.
Z punktu widzenia wymiaru Socialnego istotne obszary obejmują również relacje pracownicze oraz zaangażowanie w lokalne społeczności. Zapewnienie bezpiecznych warunków pracy, przestrzeganie praw pracowniczych oraz tworzenie programów wsparcia edukacyjnego i społecznego wzmacnia legitymizację przedsiębiorstw w oczach konsumentów i regulatorów. W konsekwencji odpowiedzialność społeczna staje się jednym z kluczowych kryteriów oceny trwałości i wiarygodności firm z sektora pet food.
Zarządzanie i transparentność
Aspekt zarządczy w obszarze ESG w branży pet food koncentruje się na transparentności procesów, przestrzeganiu przepisów oraz wdrażaniu mechanizmów odpowiedzialnego zarządzania ryzykiem. Wdrażanie standardów governance oznacza przede wszystkim zapewnienie zgodności z regulacjami unijnymi i krajowymi, które obejmują nie tylko przepisy prawa paszowego, lecz również regulacje dotyczące ochrony danych, przeciwdziałania praktykom monopolistycznym czy prowadzenia uczciwej konkurencji.
Istotnym obszarem jest raportowanie niefinansowe, którego obowiązek w coraz większym zakresie wynika z dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Transparentne raportowanie danych środowiskowych, społecznych i zarządczych pozwala interesariuszom – w tym inwestorom, klientom oraz instytucjom finansowym – dokonywać oceny wiarygodności przedsiębiorstwa i podejmować świadome decyzje biznesowe.
Filar Governance obejmuje także budowanie kultury etycznej w organizacji. Oznacza to wdrażanie kodeksów etycznych, procedur antykorupcyjnych oraz systemów zgłaszania nieprawidłowości (tzw. whistleblowing). Takie działania nie tylko wzmacniają zaufanie do przedsiębiorstwa, lecz również ograniczają ryzyka prawne i reputacyjne.
Warto podkreślić, że w branży pet food szczególnie istotne staje się zarządzanie ryzykiem związanym z bezpieczeństwem produktów. Potencjalne wycofania z rynku, spory konsumenckie czy kryzysy wizerunkowe mogą prowadzić do poważnych strat finansowych i utraty zaufania klientów. Dlatego systemowe podejście do governance – obejmujące kontrolę jakości, audyty wewnętrzne i mechanizmy odpowiedzialności zarządczej – stanowi fundament długofalowej stabilności sektora.
Unijne ramy regulacyjne w sektorze pet food w dużej mierze są spójne z wymogami ESG, zwłaszcza w obszarze ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa konsumentów. Ważnym kierunkiem rozwoju staje się jednak poszukiwanie alternatywnych źródeł białka i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie opakowań zgodnych z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym. Równocześnie istotnym elementem kształtującym relacje rynkowe pozostaje transparentność oraz eliminowanie praktyk greenwashingu, które z jednej strony stanowią wymóg regulacyjny, a z drugiej są warunkiem budowy zaufania społecznego.
Warto podkreślić, że przedsiębiorstwa aktywnie wdrażające strategie ESG zyskują nie tylko przewagę konkurencyjną, lecz także zwiększają swoją atrakcyjność dla inwestorów i partnerów biznesowych. Działania te przekładają się na możliwość uczestnictwa w międzynarodowych łańcuchach wartości oraz co bardzo istotne, na lepszy dostęp do finansowania.
Marta Wrembel
Właścicielka Responsible Business Solutions