Jak projektować opakowania karmy dla zwierząt, żeby były bezpieczne, funkcjonalne i przyjazne środowisku? O najnowszych trendach i wyzwaniach w branży pet food
z dr inż. Karoliną Wiszumirską, dyrektorem ds. Innowacji Stowarzyszenia Natureef, wykładowcą Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu rozmawia Katarzyna Salomon.
Jakie dziś są najważniejsze wymagania prawne i rynkowe wobec opakowań w branży pet food, zarówno w Polsce, jak i na poziomie unijnym?
W sektorze pet food (karmy dla zwierząt domowych) opakowania odgrywają kluczową rolę nie tylko w aspekcie marketingowym, lecz przede wszystkim w zapewnieniu bezpieczeństwa produktu oraz zgodności z przepisami ochrony środowiska. Rynek karmy dla zwierząt domowych w obszarze surowców, procesów produkcji, pakowania, oznakowania, magazynowania, transportu i sprzedaży może podlegać krajowym regulacjom prawnym lub funkcjonować w oparciu o samoregulację branżową. Na poziomie europejskim rolę tę pełni FEDIAF (Europejskie Stowarzyszenie Producentów Karmy dla Zwierząt Domowych), które opracowało wytyczne i kodeksy dobrych praktyk uznane przez instytucje Unii Europejskiej. Opakowania karmy dla zwierząt domowych muszą być bezpieczne dla zdrowia zwierząt i ludzi, dlatego wytwarzane są z materiałów dopuszczonych do kontaktu z żywnością, zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 1935/2004. Szczególny nacisk kładzie się na obojętność sensoryczną opakowań, ponieważ zwierzęta domowe mogą nie akceptować niektórych powszechnie stosowanych surowców ze względu na zapach (niewyczuwalny dla człowieka). Opakowania tej kategorii produktów muszą spełniać limity migracji substancji stałych i lotnych, analogicznie do wymogów dla opakowań przeznaczonych do żywności. Zgodnie z Kodeksem FEDIAF producenci karmy zobowiązani są m.in. do wdrożenia systemu zatwierdzania dostawców materiałów opakowaniowych (obejmującego kontrolę miejsca produkcji, specyfikacje techniczne i procedury monitorowania), systemu HACCP (który m.in. analizuje ryzyko związane z opakowaniami już na etapie projektowania produktu) oraz do opracowania i regularnej aktualizacji specyfikacji stosowanych materiałów opakowaniowych oraz ich identyfikowalności. Opakowania muszą spełniać wymogi Dyrektywy 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (transponowanej na grunt przepisów krajowych), która nakłada obowiązki w zakresie zapobiegania negatywnemu wpływowi opakowań na środowisko, redukcji odpadów opakowaniowych oraz ograniczenia zawartości metali ciężkich. Branża powinna również przygotować się na nadchodzące zmiany, które wprowadzi opublikowane 22 stycznia 2025 r. Rozporządzenie (UE) 2025/40 Parlamentu Europejskiego i Rady z 19 grudnia 2024 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/1020 i dyrektywę (UE) 2019/904 oraz uchylające dyrektywę 94/62/WE, nazywane w skrócie PPWR. To rozporządzenie unijne znacząco wpłynie na rynek opakowań: handlowych, zbiorczych, transportowych oraz dla handlu elektronicznego, w tym także opakowań B2B.
Producenci karmy dla zwierząt często sięgają po opakowania wielowarstwowe, które dobrze chronią produkt, ale bywają trudne w recyklingu. Jak wygląda obecnie sytuacja w tym zakresie i jakie zmiany wymuszają nowe regulacje środowiskowe?
Analizując opakowania dostępne w sklepach zoologicznych dominują elastyczne opakowania z tworzyw sztucznych (worki, saszetki, owinięcia), z aluminium i stali (puszki, pojemniki, tacki) oraz z papieru i tektury (pudełka, owinięcia). Producenci karmy dla zwierząt domowych sięgają po materiały zapewniające wysoką barierowość względem pary wodnej, tlenu i światła. Jednocześnie skomplikowane, wielowarstwowe i wielomateriałowe struktury utrudniają odzysk surowców, ponieważ nie nadają się do standardowego recyklingu mechanicznego, niekiedy mogą także zakłócać proces recyklingu innych odpadów opakowaniowych znajdujących się w strumieniu. Branża opakowaniowa od kilku lat intensywnie poszukuje alternatyw. W segmencie opakowań z tworzyw sztucznych wielowarstwowe laminaty (np. PET/PE) stopniowo zastępuje się monomateriałami, unika się laminatów wielomateriałowych (np. PET/Al/PE czy papier/tworzywa sztuczne). W procesie redesignu kluczową rolę pełnią międzynarodowe organizacje branżowe, takie jak CEFLEX czy RecyClass, które regularnie publikują wyniki badań i analiz oraz wytyczne projektowania i ich oceny. Choć te rekomendacje nie mają mocy prawnej, firmy coraz częściej traktują je jako standard projektowania opakowań zaprojektowanych z myślą o recyklingu. Największą siłę napędową zmian stanowią nowe regulacje środowiskowe – przede wszystkim Rozporządzenie o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (PPWR), które zastąpi dyrektywę 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz. U. UE. L. z 1994 r. Nr 365, str. 10 z późn. zm.), tzw. PPWD. Zgodnie z PPWR wszystkie opakowania wprowadzane do obrotu na terenie UE od 2030 r. będą zaprojektowane w sposób umożliwiający ich recykling. Jednostki opakowań (nowa definicja wprowadzona przez PPWR), które nie osiągną minimalnej klasy wydajności recyklingu nie będą mogły być wprowadzone na rynek. Już dziś odczuwalny jest wyraźny niepokój związany z brakiem ostatecznych, jasnych kryteriów oceny oraz wytycznych dotyczących projektowania opakowań. Wielu producentów karmy dla zwierząt domowych prowadzi pilotażowe testy nowych struktur opakowaniowych w centrach badawczo-rozwojowych (R&D), aby przygotować się na obowiązek zapewnienia recyklingowalności opakowań. Dopóki rozporządzenie PPWR nie zostanie uzupełnione o odpowiednie akty wykonawcze i delegowane, które stanowić będą źródło wiążących wytycznych projektowych oraz metod weryfikacji, firmy zmuszone są działać w nadal nie w pełni uregulowanej przestrzeni. Równocześnie wzrosną wymagania dokumentacyjne: każdy podmiot wprowadzający opakowania na rynek UE będzie zobowiązany do przygotowania dokumentacji zgodnej z kryteriami PPWR, rejestracji w nowej bazie producentów oraz corocznego, szczegółowego raportowania opakowań wprowadzanych na rynek. Projekt BeFORE „Wpływ procesu formowania i pakowania na innowacyjne i recyklowalne, wysokobarierowe materiały opakowaniowe z tworzyw sztucznych oraz papieru” to dwuletnie przedsięwzięcie badawcze realizowane w ramach 37. edycji inicjatywy CORNET, współfinansowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Projekt potrwa 24 miesiące i zakończy się w lutym 2027 roku. BeFORE CORNET jest realizowany przez międzynarodowe konsorcjum niemiecko-belgijsko-polskie. W jego ramach prowadzony jest nabór opakowań przeznaczonych do kontaktu z produktami wrażliwymi, w tym również z karmą dla zwierząt domowych (pet food). Projekt opiera się na czterech kluczowych filarach: zapewnieniu zgodności z przepisami prawa, ocenie recyklowalności i monitorowaniu zmian w tym obszarze, zapewnieniu bezpieczeństwa opakowań do produktów wrażliwych na kontakt, oraz analizie przetwarzania materiałów na maszynach pakujących. Do polskiego Komitetu Użytkowników należą: CDM Sp. z o.o., Chemes Sp. z o.o., Cukiernia Sowa Sp. z o.o., EDPOL Food&Innovation Sp. z o.o., ERG S.A., Fol-Druk Flexo Sp. z o.o., KB Folie Polska Sp. z o.o., KGL S.A., Pałucka Drukarnia Opakowań Sp. z o.o., POL-ZDOB Sp. z o. o., Sun Chemical Sp. z o.o., TTOM Sp. z o.o., Masterpress S.A. Po polskiej stronie projektem zarządza Stowarzyszenie Natureef.
Na rynku opakowań sporo mówi się o innowacjach – od nowych materiałów po inteligentne etykiety. Jakie rozwiązania mogą dziś realnie pomóc producentom pet food w pogodzeniu wysokiej jakości z zasadami zrównoważonego rozwoju?
Branża opakowaniowa rozwija innowacje w wielu kierunkach: w obszarze materiałów (biotworzywa, materiały hybrydowe, nowe technologie produkcji), konstrukcji i technologii (opakowania aktywne i inteligentne, systemy dozowania i zamykania, opakowania interaktywne), a także w marketingu. Coraz większą rolę odgrywają również koncepcje projektowe, takie jak opakowania multisensoryczne czy projektowanie uniwersalne, które łączą funkcjonalność z atrakcyjnością dla konsumenta. W praktyce producenci karmy dla zwierząt domowych koncentrują się przede wszystkim na stosowaniu zrównoważonych opakowań, najczęściej rozumianych jako nadające się do recyklingu w ramach istniejących strumieni odpadów. Zastępują więc wielowarstwowe laminaty strukturami monomateriałowymi, a widoczny jest również trend zastępowania foliowych opakowań zbiorczych owinięciami z papieru i tektury. Ich zainteresowanie obejmuje także szerokie portfolio biopolimerów – produkowanych ze źródeł odnawialnych i/lub nadających się do kompostowania. Ciekawym rozwiązaniem, wartym rozważenia nie tylko w kontekście karmy dla zwierząt, lecz także środków do pielęgnacji, są opakowania wielokrotnego użytku oraz stacje ponownego napełniania, które umożliwiają rozwój nowych modeli obsługi i sprzedaży. Tego typu rozwiązania pojawiają się już w sklepach z żywnością, produktami kosmetycznymi oraz środkami do mycia i czyszczenia.
Zrównoważony rozwój w branży opakowaniowej oznacza przede wszystkim odpowiedzialną komunikację kwestii środowiskowych oraz rzetelne informowanie konsumentów. Informacje umieszczane na etykietach produktów pet food, odnoszące się do opakowań, są obecnie ograniczone do kilku podstawowych znaków i symboli – takich jak oznaczenie materiału opakowaniowego, pętla Möbiusa czy symbol Tidy Man. Jednak od 2028 roku, zgodnie z art. 12 rozporządzenia PPWR, zaczną obowiązywać jednolite zasady oznakowania opakowań na terenie całej Unii Europejskiej. Już dziś warto przygotować się na nadchodzące zmiany, ponieważ publikacja pierwszych aktów uzupełniających przewidziana jest na rok 2026. Informacje podstawowe będą musiały być obowiązkowo umieszczane bezpośrednio na opakowaniach, natomiast dane dodatkowe producenci będą mogli przekazywać za pomocą kodu QR lub innego cyfrowego nośnika danych.
Czy zauważają Państwo, że właściciele zwierząt mają coraz większe oczekiwania wobec opakowań karmy – na przykład w kontekście ekologii czy wygody użytkowania? Jak branża powinna na to reagować?
Tak, zdecydowanie obserwujemy rosnące oczekiwania właścicieli zwierząt wobec opakowań karmy. Konsumenci zwracają uwagę nie tylko na ekologię, ale też na wygodę użytkowania. Wygoda oznacza przede wszystkim czytelną komunikację podstawowych informacji o produkcie – przejrzystą etykietę z odpowiednią hierarchią treści. Ważne są także rozwiązania praktyczne, takie jak opakowania jednostkowe (monoporcje), czy możliwość ponownego zamknięcia i wygodnego, higienicznego przechowywania. Duże znaczenie ma również łatwość całkowitego opróżnienia opakowania, tak aby ograniczyć do minimum pozostałości produktu wewnątrz. Branża powinna odpowiadać na te potrzeby, łącząc innowacyjne i zrównoważone rozwiązania materiałowe z funkcjonalnym projektowaniem. Takie podejście zwiększa satysfakcję użytkowników, a jednocześnie wspiera cele środowiskowe, które stają się coraz ważniejszym kryterium wyboru także w segmencie pet food.
Z czego wynika rosnące znaczenie sektora pet food?
Rosnące znaczenie sektora pet food wynika przede wszystkim z rosnącej troski i przywiązania właścicieli do zwierząt domowych. Miłość do zwierząt przekłada się na dynamicznie rozwijający się rynek obejmujący karmę, przekąski i akcesoria, a tym samym generuje wysokie oczekiwania wobec jakości produktów oraz innowacyjnych rozwiązań w opakowaniach.
Dziękuję za rozmowę.
