Pojęcie audytu zagościło na dobre w branży spożywczej już wiele lat temu. Zakłady, a w szczególności ich działy zapewnienia jakości, organizują i biorą udział w audytach wewnętrznych, dostawców, klientów oraz certyfikacyjnych. Przez długi okres skupiały się one głównie na jakości i bezpieczeństwie produktu oraz jego zgodności z wymaganiami prawnymi i specyfikacjami klientów. Niemniej jednak w ostatnich latach w branży TIC (przyp. Testy Inspekcje Certyfikacja) obserwuje się tendencję do zwiększenia udziału audytów obejmujących wymagania środowiskowe, socjalne, odnawialność, ślad węglowy czy specyficzny dla przemysłu mięsnego dobrostan zwierząt. To ostatnie zagadnienie zyskuje na znaczeniu, co ma duże konsekwencje zarówno dla producentów, jak i konsumentów.
Nieustająca presja aktywistów oraz wzrost świadomości konsumentów na przestrzeni lat doprowadziły do ciągłego zaostrzania wymagań prawnych i rozwoju własnych programów nadzoru większych marek oraz sieci. Jednostki certyfikacyjne także wyszły naprzeciw trendom i oferują certyfikację w tym zakresie według standardów zewnętrznych lub własnych. Producenci mięsa zobowiązani zostali do ustawicznego podnoszenia poziomu dobrostanu zwierząt w obrębie ubojni oraz transportu żywca. W przypadku niektórych standardów nadzór dotyczy także wcześniejszych etapów chowu i hodowli, nie wyłączając stad podstawowych czy nawet mieszalni pasz. Kontrole obejmują nie tylko obserwację obchodzenia się ze zwierzętami. Procedury i zapisy, rozwiązania technologiczne, wiedza i świadomość pracowników to jedne z wielu ocenianych punktów.
Wymagania prawne a rzeczywistość praktyczna
Samo pojęcie dobrostanu jest dość szerokie; obejmuje optymalny stan zdrowia psychicznego i fizycznego osiągany poprzez zapewnienie odpowiednich warunków dla danego gatunku. Problemem często jest jednak wyznaczenie wartości tego optimum, jego krytycznych limitów oraz podjęcie decyzji, które postępowanie będzie faktycznie lepsze dla zwierzęcia w danej sytuacji. Obecnie nader często występują rozbieżności pomiędzy wymaganiami klientów, standardów certyfikacyjnych, opracowaniami i ekspertami weterynaryjnymi i zootechnicznymi oraz podręcznikami hodowli poszczególnych ras czy gatunków. Podstawowym minimum będzie zawsze spełnienie wymagań legislacji krajowej i europejskiej, jednak ponad nimi wielokrotnie znajduje się duża przestrzeń dla interpretacji różnych źródeł. W trakcie audytów nierzadko dochodzi do sytuacji, w której audytowany musi liczyć się z niezgodnościami w związku z postępowaniem zgodnym z jednym ze źródeł czy standardów stojących w sprzeczności z innym.
Unifikacja wymagań i standardów – czy jest możliwa?
Unifikacja wymagań i standardów byłaby jak najbardziej pomocna. Jednostki certyfikacyjne oraz inne organizacje opracowały standardy, według których producenci mogą być certyfikowani, a certyfikaty respektowane przez inne firmy i organizacje. Niestety, efekt tych wysiłków obecnie podobny jest do standardów w zakresie bezpieczeństwa i jakości żywności. Znane wszystkim BRCGS, IFS Food, FSSC 22000 oraz inne wcale nie obniżyły ilości koniecznych audytów. Niejednokrotnie zakłady posiadają nie jeden, a dwa, trzy lub więcej certyfikatów i wciąż muszą przechodzić audyty klientów. Biorąc pod uwagę historię i rozwój tych standardów oraz coraz większe zainteresowanie aspektem dobrostanu zwierząt wśród klientów, można spodziewać się rosnącej liczby audytów dobrostanu zwierząt, powielonych według podobnych wymagań kontrahentów. Istotną kwestią będzie również znalezienie i akceptacja złotego środka pomiędzy produkcją na skalę przemysłową a oczekiwaniami społecznymi przy odpowiednio rozłożonym w czasie wzroście wymagań prawnych.
Audyt jako narzędzie ciągłego doskonalenia
W standardowo już przepełnionych kalendarzach audytów planowanych i tych niezapowiedzianych, podmioty zmuszone są znaleźć coraz więcej miejsca także dla kwestii dobrostanu zwierząt. Związane jest to oczywiście z dodatkowym nakładem czasu pracy oraz środków. Niemniej jednak jest to inwestycja, która zwraca się w jakości i efektywności produkcji oraz poprawie wizerunku całej branży mięsnej. Powoduje to, że ciągła poprawa dobrostanu na przestrzeni lat jest jak najbardziej dostrzegalna. Wśród wielu producentów stanowi ona już nie tylko wymaganie klienta, ale zakorzeniła się na dobre w ich kulturze organizacji i jakości. Podmioty bardzo często prowadzą aktywnie własne programy rozwoju, nierzadko przy udziale jednostek akademickich. To bardzo pozytywne zjawisko tylko potwierdza fakt, iż wszystkim zainteresowanym stronom faktycznie zależy na ciągłym doskonaleniu kwestii dobrostanu, a największym beneficjentem tych osiągnięć są zwierzęta.
Przyszłość audytów dobrostanu zwierząt
Patrząc w przyszłość, można zauważyć kilka kluczowych trendów, które prawdopodobnie wpłyną na rozwój audytów dobrostanu zwierząt. Po pierwsze, technologia będzie odgrywać coraz większą rolę w procesach audytowych. Zaawansowane systemy monitoringu, wykorzystanie danych z czujników oraz analiza big data mogą znacząco poprawić efektywność i dokładność audytów. Na przykład, kamery monitorujące zachowanie zwierząt w czasie rzeczywistym mogą dostarczyć audytorom cennych informacji na temat warunków panujących w gospodarstwach.
Po drugie, wzrost znaczenia zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności społecznej będzie skłaniać firmy do jeszcze większego zaangażowania w kwestie dobrostanu zwierząt. Konsumenci stają się coraz bardziej świadomi wpływu swoich wyborów na środowisko i dobrostan zwierząt, co przekłada się na większe wymagania wobec producentów. Firmy, które będą w stanie sprostać tym oczekiwaniom, zyskają przewagę konkurencyjną na rynku.
Po trzecie, współpraca międzynarodowa w zakresie standardów dobrostanu zwierząt będzie kluczowa dla harmonizacji wymagań i zmniejszenia liczby audytów. Obecnie różnice pomiędzy standardami w różnych krajach często prowadzą do niepotrzebnego dublowania audytów i zwiększenia kosztów dla producentów. Harmonizacja wymagań na poziomie międzynarodowym może przyczynić się do większej spójności i efektywności systemów certyfikacyjnych.
Praktyczne aspekty audytów dobrostanu zwierząt
Audyt dobrostanu zwierząt to proces skomplikowany, wymagający szerokiej wiedzy i doświadczenia zarówno ze strony audytorów, jak i audytowanych. Pierwszym krokiem w przeprowadzeniu audytu jest zazwyczaj ocena warunków panujących w gospodarstwie lub zakładzie produkcyjnym. Audytorzy sprawdzają, czy zwierzęta mają dostęp do odpowiedniej ilości przestrzeni, paszy i wody, oraz czy warunki środowiskowe są zgodne z wymaganiami danej grupy zwierząt.
Następnie audytorzy analizują dokumentację i procedury związane z opieką nad zwierzętami. Ważne jest, aby wszystkie działania były odpowiednio udokumentowane, a pracownicy byli dobrze przeszkoleni i świadomi swoich obowiązków. Audytorzy mogą również przeprowadzać wywiady z pracownikami, aby ocenić ich wiedzę i podejście do kwestii dobrostanu zwierząt.
Kolejnym etapem jest obserwacja bezpośrednia zachowania zwierząt. Audytorzy zwracają uwagę na takie aspekty jak poziom stresu, agresji, czy występowanie chorób. Wszelkie nieprawidłowości są dokumentowane, a na ich podstawie przygotowywane są zalecenia dotyczące poprawy warunków.
Korzyści płynące z audytów dobrostanu zwierząt
Przeprowadzanie regularnych audytów dobrostanu zwierząt przynosi wiele korzyści. Przede wszystkim, zapewnia lepsze warunki życia dla zwierząt, co przekłada się na ich zdrowie i produktywność. Zdrowe i dobrze traktowane zwierzęta są mniej podatne na choroby, co zmniejsza koszty związane z leczeniem i poprawia efektywność produkcji.
Ponadto, audyty dobrostanu zwierząt mogą przyczynić się do poprawy wizerunku firmy. Konsumenci coraz częściej zwracają uwagę na kwestie etyczne związane z produkcją żywności, a firmy, które dbają o dobrostan zwierząt, mogą liczyć na większe zaufanie i lojalność klientów. W dłuższej perspektywie, inwestycje w dobrostan zwierząt mogą więc przynieść wymierne korzyści finansowe.
Wyzwania związane z audytami dobrostanu zwierząt
Mimo wielu korzyści, przeprowadzanie audytów dobrostanu zwierząt wiąże się również z pewnymi wyzwaniami. Jednym z głównych problemów jest różnorodność standardów i wymagań, które mogą prowadzić do niejasności i konfliktów. Audytorzy muszą być dobrze zaznajomieni z różnymi normami i potrafić znaleźć kompromis w przypadku sprzecznych wymagań.
Kolejnym wyzwaniem jest potrzeba ciągłego doskonalenia i aktualizacji wiedzy. Kwestie związane z dobrostanem zwierząt są dynamiczne i podlegają zmianom w zależności od najnowszych badań naukowych i technologicznych. Audytorzy oraz pracownicy muszą być na bieżąco z najnowszymi trendami i rozwiązaniami, co wymaga regularnych szkoleń i edukacji.
Podsumowanie
Audyt dobrostanu zwierząt jest nieodłącznym elementem współczesnej branży mięsnej, który zyskuje na znaczeniu wraz ze wzrostem świadomości konsumentów i zaostrzaniem wymagań prawnych. Choć wiąże się z pewnymi wyzwaniami, przynosi również liczne korzyści, zarówno dla zwierząt, jak i dla producentów.
Dzięki audytom możliwe jest zapewnienie lepszych warunków życia dla zwierząt, poprawa jakości i efektywności produkcji oraz budowanie pozytywnego wizerunku firmy. W przyszłości można spodziewać się dalszego rozwoju i doskonalenia procesów audytowych w tym zakresie, co przyczyni się do jeszcze większej poprawy dobrostanu zwierząt.
Tomasz Wierzbicki
Lekarz Weterynarii,
Dyrektor ds. Operacyjnych
w EQS International
